“Musea spelen in op wat er leeft; zelfs als het erfgoed hetzelfde blijft, verandert continu wat we daarvan weten en wat mensen daarvan vinden. Met Polpo volgen we alle relevante politieke ontwikkelingen en hebben we meer slagkracht op belangrijke thema’s.”
Waarom doet de Museumvereniging aan politieke monitoring?
We zijn er om de belangen te behartigen van onze leden: geregistreerde musea. Dat zijn er nu meer dan 450, wat neerkomt op vrijwel de gehele museumsector. Geregistreerde musea hebben een kwaliteitstoets doorstaan: ze zijn doorgelicht en goedgekeurd door de onafhankelijk Stichting Museumregister. De stichting bekijkt bijvoorbeeld of een goed collectieplan is, of de governance op orde is en of je vaak genoeg open bent voor. Alleen geregistreerde musea kunnen zich bij de Museumvereniging aansluiten. Wij zijn er primair om de belangen van musea te vertegenwoordigen. Daarnaast geeft de Museumvereniging de Museumkaart uit. Die is voor onze leden ook van groot belang – meer dan 1,3 miljoen mensen hebben er een.
Naast de belangenbehartiging zijn we voor leden ook een kennisplatform. Via webinars, evenementen en netwerken van mensen die vergelijkbare functies hebben, kunnen museummedewerkers hun kennis actueel houden.
Aan de ene kant gaat belangenbehartiging over geld – dat hoort bij het leven. Een branchevereniging kan helpen financiers te laten zien wat er nodig is. Andere onderwerpen waar de sector mee bezig is, en wij als Museumvereniging ook, zijn verduurzaming, digitalisering van de collecties, en het ontwikkelen van nieuw publieksaanbod. Als belangenbehartiger kun je beleidsmakers laten zien waar er noden zijn, en welke oplossingen goed kunnen werken.
We hebben in 2020 en 2021 heel hard gewerkt om voor alle leden noodsteun te realiseren. Dat het Rijk de rijkmusea zou helpen, was het meest te verwachten. Dan heb je het over enkele tientallen musea. Voor de rest was ook steun nodig – musea waren in beide jaren bijna de helft van het jaar gesloten. En het verschilt hoe musea gefinancierd worden: een vijfde is particulier, de helft heeft de gemeente als hoofdfinancier, en een heel klein deel heeft de provincie als belangrijkste subsidiegever. De kunst was regelingen te helpen creëren waar ze allemaal wat aan konden hebben. Dat is ook goed gelukt: veel musea hebben noodsteun gekregen via bijvoorbeeld speciale regelingen van het Mondriaanfonds en het Kickstart Cultuurfonds. Onze vereniging heeft ideeën ingediend over hoe die regelingen er het beste uit konden zien.
Ik kom op twee hoofdmanieren aan mijn informatie: door rechtstreekse contacten met stakeholders, vooral over plannen die nog niet op schrift staan. Tegelijk is het heel belangrijk te weten wanneer wat besloten wordt – je wilt er zo vroeg mogelijk bij zijn als je een besluit wilt beïnvloeden. Daarvoor is Polpo een hele dankbare tool. Als je met de hand zoekt, ben je meer tijd kwijt, je ontvangt dingen niet altijd zo snel als de software die levert, en vooral kun je met de zoekopdrachten een groter net uitwerpen. Ik zie regelmatig notificaties bij ministeries en op websites waar ik minder vaak zoek. Polpo bespaart tijd en levert meer zoekresultaten op.
Ik kom toch dingen tegen die ik niet had verwacht, en soms zijn het echt waardevolle stukken waar je wat mee wilt. Het is ook fijn dat je met Polpo direct de tekst ziet, dat het toegankelijk is en dat je erop kan vertrouwen dat een software jou de juiste informatie toestuurt.
Wat was een mooi succes van de Museumvereniging?
We zijn blij dat er voor veel musea coronanoodsteun was. Naast de generieke noodsteun (de NOW en TVL) die er was voor heel veel organisaties, hebben OCW en BZK extra middelen in het leven geroepen voor culturele instellingen – ook voor musea die geen subsidierelatie hadden met OCW. Dat vind ik echt een erkenning van de waarde van cultuur en van musea.
Wat zijn de uitdagingen voor musea op dit moment?
Helaas op financieel vlak. Door de coronacrisis zijn de inkomsten teruggelopen. In 2020 zijn de gederfde inkomsten voor ongeveer 60% gedekt door noodsteun noodsteun. Musea hebben dan ook flink bezuinigd. In 2021 waren er nog minder bezoekers dan een jaar eerder. Nu is er geen noodsteun meer maar blijft het bezoekersaantal achter, en de energiekosten stijgen.
Ondertussen is het personeelsbestand flink gekrompen. Daardoor lekt én expertise weg, én het is moeilijker om nieuwe tentoonstellingen en ander publieksaanbod te ontwikkelen. Dan is de kans groot dat er minder bezoeken komen. Het zal nog een poos duren voor musea financieel weer gezonder zijn.
Wat zijn onderwerpen die jullie nu nauw volgen?
In het regeerakkoord staat er een extra 170 miljoen euro voor de creatieve en culturele sector. We zetten wij ons in om een deel daarvan naar de musea te laten stromen. Ook zetten we ons in om de educatie te bevorderen zodat scholen en volwassenen gebruik kunnen maken van educatieve programma’s.
Daarnaast werken we aan digitalisering, diversiteit en inclusie. Die thema’s zijn belangrijk voor musea én voor beleidsmakers. Bij digitaliseren gaat het erom collecties te digitaliseren, en om online nieuw aanbod te hebben. Daarvan profiteren mensen die moeilijk naar je museum kunnen komen, en de verbanden met andere collecties kunnen zichtbaar gemaakt worden. Als je collectie online staat, kunnen nationale en internationale onderzoekers ook nieuwe dingen op het spoor komen.
Musea kunnen ook goed bijdragen aan diversiteit en inclusie juist omdat ze steeds aan de hand van collecties verhalen vertellen. Alles wat in het maatschappelijk debat begint te spelen, zie je al snel terug in musea. Dat zie je bij onderwerpen zoals het koloniaal verleden, slavernij en body positivity. Ook wil de Museumvereniging zich richten op de vernieuwing van het aanbod van musea. We lobbyen dus voor geld om die ontwikkeling mogelijk te maken, want de kosten gaan voor de baat uit.
Investeren in nieuw aanbod biedt meerdere voordelen. Ten eerste innoveer je dan, en tegelijk blijf je nauw aansluiten op nieuwe maatschappelijke discussies. En je kunt weer meer publiek trekken. Tegelijk zetten we ons bij de Museumvereniging in voor de verduurzaming van museumgebouwen. Veel musea zitten in monumenten, waar beter isoleren hard nodig is, maar ook complex en duur. Gewoon de kachel lager zetten kan niet zo eenvoudig; veel objecten hebben een bepaalde temperatuur en luchtvochtigheid nodig. Met de hoge energieprijzen erbij is er een extra reden om sneller te verduurzamen. En daar willen musea graag tempo mee maken.
Per 1 september 2022 werkt Janneke Visser als senior adviseur public affairs voor de Vereniging Hogescholen.